Λίγα λόγια για έναν κύκλο διαλέξεων που απέδειξε ότι μπορούμε να επικοινωνήσουμε την εμπειρία μας αλλιώς.
του Κυριάκου Κωλέση, Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι της Κέρκυρας
Η Κέρκυρα συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά συμβίωσης της νεοελλαδικής πραγματικότητας. Όμορφη και χαρισματική, με πλούτο κεφαλαιοποιημένο στη γη και την ιστορία της, ταυτόχρονα όμως με εγγενείς δυσκολίες διαχείρισης του πλούτου αυτού, δυσκολίες που δημιουργούν αντιφάσεις στον τρόπο που βιώνεται η καθημερινότητα από τους ανθρώπους της.
Παγκόσμιος τουριστικός προορισμός, ασφυκτικά μικρή παρ’ όλα αυτά κοινωνία. Στις συναντήσεις γνωστών και φίλων τους τελευταίους μήνες, μόνιμη επωδός στις μουδιασμένες κουβέντες, για τα νέα μας από την πανδημία, η ευχή να ξαναβρεθούμε και να συνεχίσουμε όσα δημιουργικά κάναμε πριν τον Μάρτη της περασμένης χρονιάς. Μέσα στα «ωραία και δημιουργικά» συχνά αναφέρεται μια σειρά συναντήσεων που διοργάνωσε το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήριο Κέρκυρας και φιλοξένησε ο πολυχώρος τέχνης «Πολύτεχνο» επί δύο χρονιές. Ένα εφαρμοσμένο παράδειγμα εναλλακτικής εκπαίδευσης ενηλίκων, που συνδέεται άμεσα με το πνεύμα των Αλληλέγγυων Σχολείων και με τους τρόπους που η κοινωνική εκπαίδευση μπορεί να φωτίσει το ημίφως του τοπίου της Παιδείας σήμερα.
Αντικείμενο των συναντήσεων ήταν η δυναμική της εικόνας, ο τρόπος πρόσληψής της απ’ τον ανθρώπινου νου και οι τρόποι με τους οποίους η εικόνα γίνεται εργαλείο επηρεασμού της ανθρώπινης συνείδησης. Οι διαλέξεις αυτές φιλοδοξούσαν, εξαρχής, να αποτελέσουν έναν ανοιχτό κύκλο Λαϊκών Συναντήσεων –χωρίς γνωστικά προαπαιτούμενα για την παρακολούθησή τους– που θα φέρουν κοντά ανθρώπους από ετερόκλητες κοινωνικές, μορφωτικές ή άλλες καταβολές.
Κάθε ετήσιος κύκλος συναντήσεων περιλάμβανε 17 θεματικές, γνωστές από την έναρξή του, ώστε οι συμμετέχοντες να μπορούν, αφενός, να επιλέξουν τις θεματικές που θα παρακολουθήσουν και, αφετέρου, να στείλουν εκ των προτέρων σημειώσεις, παρατηρήσεις, ιδέες και ερωτήματα, συνδιαμορφώνοντας έτσι τη ροή της παρουσίασης. Κάθε συνάντηση διαπραγματευόταν μια θεματική, χρησιμοποιώντας οπτικοακουστικά παραδείγματα με σκοπό να διατυπωθούν απόψεις και ερωτήματα, που καλούνταν να συζητήσουν οι συμμετέχοντες.
Κατά την ολοκλήρωση του κύκλου, και αφού είχε διαμορφωθεί μια κοινή αντίληψη για τους τρόπους επηρεασμού της ανθρώπινης συνείδησης μέσω της εικόνας, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν, στις τρεις τελευταίες συναντήσεις, να δημιουργήσουν από κοινού μια δική τους πρόταση, μια Εικόνα που να συνοψίζει το περιεχόμενο των συζητήσεών τους. Με αφορμή αυτή την παρουσίαση, που πήρε τη μορφή χάπενινγκ, μοιράστηκαν με το κοινό της Κέρκυρας τις βασικές ιδέες που τους απασχόλησαν κατά τη διάρκεια των συναντήσεων.
Όπως με κάθε βιωματική εκπαιδευτική εμπειρία, αυτό που συνέβη αποτέλεσε κτήμα των συμμετεχόντων. Μολαταύτα, έλαβε χώρα ένα εκπαιδευτικό γεγονός με διάρκεια, στο κέντρο της πόλης, όπου η συμμετοχή ήταν μια επιλογή και όχι μια υποχρέωση. Από μια άποψη, λειτούργησε ως εβδομαδιαίο διαπροσωπικό ραντεβού διαπραγμάτευσης ενός γνωστικού αντικειμένου. Ένα πραγματικό «μάθημα επιλογής».
Χαρακτηριστικό είναι το εξής περιστατικό: Στην πρώτη κιόλας συνάντηση, λίγο πριν το ξεκίνημα, με πλησίασε μια ομάδα τεσσάρων φοιτητριών και φοιτητών. Με ρώτησαν εάν θα μοιράσω σημειώσεις και εάν θα δώσω βεβαίωση παρακολούθησης. Όταν απάντησα αρνητικά, επιχειρώντας να μεταφέρω παράλληλα την ιδέα με την οποία θα προσεγγίζαμε εναλλακτικά το αντικείμενο της Εικόνας, έκαναν επιτόπου μεταβολή και έφυγαν. Αντιθέτως, στις τελευταίες συναντήσεις εμφανίστηκε και συμμετείχε μια ομάδα παιδιών της Β΄ Λυκείου, από διαφορετικά Λύκεια της πόλης, που συγκεντρώνονταν εβδομαδιαία με αφορμή ακριβώς αυτές τις συναντήσεις.
Στον αντίποδα, λοιπόν, της μη υποχρεωτικότητας στη συμμετοχή, ας αξιολογήσουμε την αναγκαιότητα αντίληψης του αντικειμένου (δηλαδή, του οπτικού αλφαβητισμού) στην καθημερινότητα όλων μας, την απουσία οικονομικής συναλλαγής στη διαδικασία, τη σχέση ισοτιμίας ανάμεσα στους συζητητές, την απουσία επιστημονικής αυθεντίας στη συζήτηση (ο εισηγητής πρότεινε τη δομή και τα Υλικά Αναφοράς και συντόνιζε τη συζήτηση), το ανακάτωμα της κοινωνικής τράπουλας στη σύσταση της ομάδας, καθώς κανείς δεν ήταν υποχρεωμένος να δώσει συστάσεις συμμετοχής, και την ιδιαιτερότητα ότι στο τέλος της παρουσίασης σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες μεταφέρονταν στο μπαρ του προθάλαμου όπου, ανά ομάδες, συνέχιζαν να συζητούν.
Κι όλα αυτά συνέβησαν, κάτι που σημαίνει ότι αντίστοιχοι τρόποι κοινωνικού διαμοιρασμού γνώσης και εμπειρίας μπορούν να λάβουν χώρα μέσα στον κοινωνικό ιστό ξανά και ξανά με άλλες κοινωνικές και γνωστικές αφορμές. Εντός ποιου συστήματος εκπαίδευσης όμως; Η απάντηση του γράφοντος στο ερώτημα αυτό είναι πως το συστατικό επιτυχίας αντίστοιχων εκπαιδευτικών εγχειρημάτων είναι η μη υποχρεωτικότητα συμμετοχής, συνδυασμένη με την πρόθεση για ελεύθερη και απροϋπόθετη προσφορά.
Όταν καταλάβω ότι κάτι μ’ ενδιαφέρει πραγματικά, ότι το λέει η καρδιά μου, και ότι παράλληλα αυτό το κάτι μπορεί να συνεισφέρει στην κοινωνική συμβίωση, τότε δεν καλούμαι να κάνω αυτό που ζητά η συνθήκη, αλλά το κάτι παραπάνω. Αυτό που θα κάνει τη διαφορά. Και αυτό δεν το περιμένω από τους άλλους, καθώς, ως γνωστόν, αυτός που περιμένεις είσαι εσύ ο ίδιος. Αυτό μας δείχνει η εμπειρία των συναντήσεων της «Δυναμικής της Εικόνας», όπως και γενικότερα η δημιουργικότητα και η προσφορά του Εναλλακτικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου της Κέρκυρας, του Δικτύου των Αλληλέγγυων Σχολείων και κάθε ζωντανού πυρήνα σύγχρονου κοινοτισμού.
Οι κύκλοι διαλέξεων με τίτλο «Δυναμική της Εικόνας» έλαβαν χώρα κατά τα έτη 2014-15 και 2017-18 στον πολυχώρο Πολύτεχνο της Κέρκυρας, ο οποίος παραχωρήθηκε αφιλοκερδώς.
