του Κώστα Κοκόση, Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών Πειραιά
Εφόσον γίνει αποδεκτό πως, όταν κάποιος, μετά επί δεκαετίες διαβίωσης, εργασίας και συμμόρφωσης στους φορολογικούς, κοινωνικούς και άλλους όρους ενός τόπου, δικαιούται να γίνει πλήρες μέλος του, με τα κοινά δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών, η απονομή της ιθαγένειας πρέπει να αποτελεί μία φυσιολογική και απλή κατάληξη για την ένταξη των μεταναστών στη συγκεκριμένη κοινωνία. Αλλιώς ειπωμένο, η διερεύνηση για το μετανάστη που ζητά ιθαγένεια του κατά πόσο «συμμορφώνεται» και έχει ενσωματωθεί και αφομοιώσει τα ήθη, έθιμα και νόμιμα του τόπου, θα πρέπει να γίνει λογικά και ομαλά.
Η γνώση και κατανόηση της γλώσσας, σίγουρα, αποτελεί βασικό κριτήριο, αν και όχι αποκλειστικό. Η εξακρίβωση της ελληνομάθειας των αλλογενών μεταναστών δε νοείται να ανατρέχει σε εξεζητημένους κανόνες που παραπέμπουν σε ακαδημαϊκές εξετάσεις. Είναι παράδοξο να ζητείται από εξεταζόμενο για τους πολιτικούς θεσμούς της χώρας να γνωρίζει τις συνέπειες της δίκης του αρχηγού του κράτους. Ίσως να υπάρχει σύγχυση ότι στις τέτοιες εξετάσεις κρίνονται επί πτυχίω Νομικής και όχι αιτούμενοι πολιτογράφηση. Στο άλλο άκρο, η γνώση ονομάτων συνθετών ή εκτελεστών τραγουδιστών από μουσικά συγκροτήματα παρελθόντων χρόνων, μάλλον ξεφεύγει από τα τεκμήρια περί «εντάξεως» των υποψηφίων στην ελληνική πολιτιστική παράδοση.
Αξίζει λοιπόν να σχολιαστούν οι καινούργιοι όροι απόκτησης της ιθαγένειας, με την ελπίδα να αλλάξει το πρόσφατο δυσνόητο αν όχι ακατανόητο θεσμικό πλαίσιο. Ας ακουστούν οι ίδιοι οι αιτούντες που προετοιμάστηκαν ή ετοιμάζονται σε ειδικό Τμήμα του Ανοιχτού Σχολείου Μεταναστών Πειραιά για τη δοκιμασία της ελληνομάθειας για κτήση της ελληνικής υπηκοότητας.
Με βάση το νόμο του Απριλίου του 2021 (Ν.4735/20) και την αντίστοιχη απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών για την ελληνομάθεια «οι ερωτήσεις (εννοείται : που αναρτήθηκαν) ήταν πιο δύσκολες και από το επίπεδο Β2 Ελληνομάθειας. Ίσως ήταν επιπέδου δυσκολίας Γ1. Απαιτεί πολύ διάβασμα, ενώ – ίσως επειδή ήταν η πρώτη φορά – κατέληξα να φύγω από το εξεταστικό κέντρο από 8 το πρωΐ στις 8 το βράδυ ,» (Άννα)
«Χρειάζονται για μελέτη μέχρι και 2 ώρες την ημέρα. Πλην όμως τόσο η ηλικία όσο και οι υποχρεώσεις στη δουλειά με 10ωρη απασχόληση, στο σπίτι, με τα παιδιά, κάνουν τις εξετάσεις υπερβολικά δύσκολες. Δεν πρόκειται για θέματα της καθημερινότητας, πέρα από τις μεγάλες δυσκολίες στο λεξιλόγιο των ερωτήσεων» (Ντρίτα). H Βίλντα συμφωνεί « Οι ερωτήσεις, ιδίως στου Πολιτικούς Θεσμούς απαιτούν πολλή μελέτη, πολύ χρόνο». Η ηλικία φαίνεται να είναι καθοριστικός παράγοντας σε βάρος των εξεταζομένων «Το άγχος από τη δουλειά και τη φροντίδα των παιδιών σου διασπά την προσοχή» (Βουλνέτ), σημείο που συμφωνεί και η Βίλντα.
Σε ορισμένες κατηγορίες ερωτήσεων οι απαντήσεις μόνο με απομνημόνευση εξασφαλίζονται. «Η ελληνική γλώσσα είναι πολύ δύσκολη. Τα θέματα είναι ζόρικα ιδίως στη Γεωγραφία, Ιστορία στους Θεσμούς, με απίθανες και δευτερεύουσας σημασίας λεπτομέρειες» (Παναγιώτα). Για την Αουρόρα οι εξετάσεις με το παλαιό τρόπο «ήταν πιο εύκολες, αλλά τώρα η μίξη π.χ Βενιζέλου, Μικρασιατικής Καταστροφής και των τότε πρωθυπουργών από τη μία με τους τραγουδιστές από την άλλη, σε αποσυντονίζει και μπερδεύει, ιδίως όταν οι εξετάζοντες στη Επιτροπή της Περιφέρειας σε ρωτούν απανωτά, περνώντας αστραπιαία από το ένα θέμα στο άλλο». Την ίδια εμπειρία έχει και ο Βουλνέτ : «Μου ζήτησαν να διαβάσω απόκομμα εφημερίδας με ακατανόητο λεξιλόγιο. Εκεί ξέχασα και δεν απάντησα σε σχετική με τον Καμμένο ερώτηση. Κόπηκα».
«Είμαι 28 χρόνια στην Ελλάδα. Τα παιδιά μου έχουν ταυτότητα, εγώ κι ο άντρας μου όχι. Δούλευα καθαρίστρια στο 10 Λύκειο Πειραιά. Επειδή-είπαν- τα σχολεία πέρασαν στους Δήμους τώρα, με σταμάτησαν απ’ τη δουλειά επειδή δεν έχω υπηκοότητα» (Παναγιώτα).
«Για το ένα παιδί μου που είναι μαθητής η υπηκοότητα δεν δόθηκε για μικρό μόνο διάστημα από το απαιτούμενο χρόνο. Από το 2019 υπέβαλα για τα παιδιά αίτηση υπηκοότητας και ακόμα εξετάζονται. Οι αρμόδιοι μας απαντούν πως τώρα ερευνώνται τα αιτήματα του 2017-18. Όμως συγγενείς μου στην Αγγλία με 5ετή παραμονή και κάποιες ερωτήσεις που τους υπέβαλαν, πήραν ταυτότητα» (Βουλνέτ). «Υπάρχουν κάποιοι επώνυμοι που παίρνουν την υπηκοότητα, γιατί;» (Παναγιώτα) . «Χρειάζονται «γνωριμίες» (Βουλνέτ).
Προβλήματα δημιουργούνται και με το ΑΜΚΑ και τη διαδικασία ανανέωσης της άδειας παραμονής. «Σαν λήγει η άδεια παύει και η ασφάλιση, προκύπτουν θέματα με την εφορία και την εξασφάλιση των ημερομισθίων. Είναι ασύλληπτη η ταλαιπωρία για ανανέωση. Παλιότερα ξενυχτάγαμε έξω από τις αρχές για να έχουμε προτεραιότητα, πέρα από την καταβολή τελών κάθε 5ετία, 10ετία που και τούτη άλλαξε πια και θα ανανεώνεται όχι αορίστως αλλά για μικρό χρονικό διάστημα»(Βουλνέτ)
Άλλο σοβαρό πρόβλημα αποτελεί ο καθορισμός νέων ελαχίστων ορίων στα ετήσια εισοδήματα. Για το 2020, με την επιδημία σε έξαρση και τις περισσότερες δουλειές κλειστές για σημαντικό διάστημα, προκειμένου να εγκριθεί η εξέταση της αιτήσεως ιθαγένειας απαιτείται να αποδειχθεί ετήσιο εισόδημα 9.800 ευρώ σε οικογένεια με 2 παιδιά, δηλ. τουλάχιστον 816 ευρώ μηνιαίως όταν έχει παύσει η απασχόληση και τα επιδόματα ΟΑΕΔ. Η Άννα, λέει «με μονογονεϊκή οικογένεια και 17ετή γιό συντηρούμαι χωρίς κανένα επίδομα και μου ζητείται ετήσιο εισόδημα 8.250 ευρώ, αλλά η σύνταξη χηρείας μου δεν φτάνει το όριο. Τί να κάνω;» . Επίσης, «Με 26 χρόνια στην Ελλάδα , χήρα εδώ και 12 χρόνια, με 10ετή άδεια παραμονής έχω δύο κόρες: η πρώτη φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Πειραιά και η άλλη θα δώσει Πανελλήνιες. Θέλει την Ιατρική. Παίρνω 680 ευρώ το μήνα και ζητούν 700 για παράβολο στην Ιθαγένεια. Η φορολογική μου δήλωση μόλις ξεπερνά τα 10.000 το χρόνο. Πώς να τα καταφέρω; Δεν είναι λογικά αυτά που ζητούν» (Βίλντα). Η ίδια, πάντως , δεν χάνει τις ελπίδες της: « Ευελπιστώ πως το ελληνικό κράτος θα τα βελτιώσει»
Αυτά είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που καθιστούν την κτήση της ελληνικής υπηκοότητας απαγορευτική. Ακόμα περισσότερα προβλήματα όμως υποφώσκουν πέρα από και ενάντια σε κάθε δημοσιονομική, μεταναστευτική, πολιτιστική, ανθρωπιστική, ή έστω, απλή λογική.
