Τη συνέντευξη πήρε ο Χρήστος Κορολής – Αλληλέγγυο Σχολείο Μεσοποταμίας
Στη Γάζα υπάρχει μια πολύχρονη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η κατάσταση οξύνεται με την σύγκρουση που έχει ξεκινήσει από τα τέλη του 2023. Ο Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών και Μεσανατολικών Σπουδών (ΚΕΜΜΙΣ), μας μίλησε σχετικά με τις επιπτώσεις της σύγκρουσης και τα στερεότυπα της Δύσης για τα σχολεία και την εκπαίδευση.
Ποια είναι η εικόνα των εκπαιδευτικών δομών στη Γάζα γενικότερα και σε ποιο βαθμό έχει αυτή επηρεαστεί από τις πρόσφατες συγκρούσεις;
Η Γάζα είχε το 2018 737 σχολεία, περίπου 22500 καθηγητές και 625.000 μαθητές στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πρόκειται για μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη, όπου το 60 τοις εκατό του πληθυσμού είναι κάτω από τα 25 και περίπου ένα εκατομμύρια παιδιά και νέα άτομα συμμετέχουν στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης. Αυτή τη στιγμή το 30 τοις εκατό των σχολείων έχει κατεδαφιστεί ενώ συνολικά το 90 τοις εκατό έχει υποστεί σοβαρές ζημιές. Στη Γάζα επίσης λειτουργούν 12 ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα – τέσσερα πανεπιστήμια και οκτώ τεχνικής εκπαίδευσης – τα οποία είτε έχουν καταστραφεί ολοσχερώς είτε έχουν υποστεί τέτοιες ζημιές που η λειτουργία τους είναι αδύνατη. Παράλληλα, από το ξεκίνημα των πρόσφατων συγκρούσεων, 94 πανεπιστημιακοί και 231 εκπαιδευτικοί έχουν χάσει τη ζωή τους.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο τα σχολεία που δεν λειτουργούν στη Γάζα, υπάρχει καταστροφή όλων των υποδομών, κάτι που καθιστά αδύνατη τη μετακίνηση των ανθρώπων ακόμα και για μικρές αποστάσεις. Ειδικότερα σε ό,τι έχει σχέση με τα παιδιά, το μεγάλο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι ο υποσιτισμός και ο κίνδυνος του λιμού. Το πρώτο πράγμα που αναζητά ένα παιδί στη Γάζα είναι το φαγητό. Κάτι για το οποίο, επίσης δε γίνεται ιδιαίτερος λόγος είναι η καταστροφή του δικτύου ύδρευσης λόγω της ενέργειας του Ισραήλ να πλημμυρίσει τα τούνελ της Γάζας με θαλασσινό νερό, κάτι που θα επιφέρει τόσο την καταστροφή των εγκαταστάσεων ύδρευσης και αποχέτευσης στην πόλη όσο και την ευρύτερη καταστροφή ολόκληρου του υδροφόρου ορίζοντα.
Έχουμε δει κατά καιρούς εικόνες βομβαρδισμένων τοπίων από διάφορα μέρη του κόσμου με παιδιά να περπατάνε πάνω σε συντρίμμια βαστώντας μια σχολική τσάντα. Πιστεύετε ότι το σχολείο είναι μια απόδειξη ότι η ζωή επιμένει και αντιστέκεται;
Η εκπαίδευση μετά τον Διαφωτισμό συνδέεται με μια τεράστια ελπίδα του ανθρώπου και μια βαθιά πεποίθηση ότι πρέπει να πηγαίνουμε προς την πρόοδο. Αυτός είναι και ο λόγος που οι πρώτες δομές που ξαναφτιάχνονται μετά από βομβαρδισμούς είναι οι εκπαιδευτικές, το να ξαναστηθεί δηλαδή έστω κάτι σαν σχολείο.
Στην Παλαιστινιακή κοινωνία υπάρχει έντονο το αίσθημα της ανάγκης για εκπαίδευση. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε πολύ λίγα χρόνια μετά τον πόλεμο και την κατοχή του 1967, άρχισαν να δημιουργούνται πολλά σχολεία και πανεπιστήμια. Συνολικά, η Παλαιστινιακή κοινωνία παραδοσιακά θεωρείται από τις πιο μορφωμένες στη μέση Ανατολή. Το πιο σημαντικό στοιχείο αυτή τη στιγμή, ωστόσο, είναι το συλλογικό τραύμα που βιώνουν αυτά τα παιδιά. Είναι παιδιά που έχουν ζήσει το θάνατο στη διπλανή πόρτα ή και στο ίδιο το σπίτι τους χωρίς να αντιλαμβάνονται γιατί συνέβη αυτό. Αυτό το τραύμα θα τα ακολουθεί για πολλά χρόνια ακόμα και σε περίοδο ειρήνης.
Πώς θα χαρακτηρίζατε το επίπεδο των πανεπιστημίων στη Γάζα και ευρύτερα στην Παλαιστίνη αλλά και το αντίστοιχο της ακαδημαϊκής ελευθερίας;
Είναι γεγονός ότι σε μεγάλο βαθμό τα πανεπιστήμια στη Γάζα ελέγχονται από τη Χαμάς και γενικά από το πολιτικό Ισλάμ, επομένως δε θα μπορούσαμε εύκολα να μιλήσουμε για ακαδημαϊκή ελευθερία. Είναι όμως σημαντικό ότι έχει διαμορφωθεί εκεί μια ακαδημαϊκή κοινότητα μέσα σε όλα τα προβλήματα που ο αποκλεισμός έχει επιφέρει.
Στα πανεπιστήμια της Παλαιστίνης περιλαμβάνεται όλο το φάσμα των σπουδών και είναι χαρακτηριστικό ότι το 80 τοις εκατό των μελών και των ηγετών των ισλαμιστικών οργανώσεων προέρχονται από τεχνολογικές επιστήμες και όχι από ισλαμικές ή θεολογικές.
Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τον ασφυκτικό ισραηλινό αποκλεισμό το ισλαμικό πανεπιστήμιο της Γάζας που ιδρύθηκε το 1978 είναι μέσα στα πρώτα 400-600 πανεπιστήμια σε διεθνείς αξιολογήσεις έχοντας ένα μεγάλο αριθμό συνεργασιών με μεγάλα πανεπιστήμια, όπως το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης και του Γκρατς της Αυστρίας.
Υπάρχουν φραγμοί στην πρόσβαση των γυναικών της Παλαιστίνης στην τριτοβάθμια εκπαιδευση;
Το πολιτικό Ισλάμ και συγκεκριμένα η Χαμάς δεν αποτρέπει τις γυναίκες από το να πηγαίνουν στα Πανεπιστήμια, δεν υπάρχει η αντίληψη ότι οι γυναίκες πρέπει να αποτρέπονται από την εκπαίδευση. Πολλοί συνδέουν το πολιτικό Ισλάμ με το εξτρεμιστικό Ισλάμ της Σαουδικής Αραβίας και του Αφγανιστάν. Υπάρχουν προβλήματα στη θέση της γυναίκας ως προς την οικογένεια και το οικογενειακό δίκαιο, τα δικαιώματα ως προς την εξωτερική της εμφάνιση και γενικότερα με απόψεις μέσα στην κοινωνία αλλά όχι σε σχέση με την πρόσβασή της στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στην εκπαίδευση γενικότερα.
Γενικότερα, πώς θα περιγράφατε την ποιότητα και το επίπεδο των σπουδών στον Αραβικό και ευρύτερα στον Ισλαμικό κόσμο;
Στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο υπάρχουν υψηλού επιπέδου ανώτατα εκπαιδευτικά και τεχνολογικά ιδρύματα όλα τα επιστημονικά αντικείμενα, και σε πολλές αραβικές και μουσουλμανικές χώρες υπάρχει σχετική ακαδημαϊκή ελευθερία. Προφανώς, όπου υπάρχουν αυταρχικά καθεστώτα, όπως στην Αίγυπτο, στη Συρία του Άσαντ, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν και αλλού ο βαθμός ακαδημαϊκής ελευθερίας ποικίλει ανάλογα με το πόσο σκληρό είναι το καθεστώς. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, τα πανεπιστήμια δεν είναι χώροι προσηλυτισμού στο Ισλάμ ή χώροι όπου θεραπεύεται αποκλειστικά το αντικείμενο των ισλαμικών σπουδών. Οι χώρες του αραβικού και του ισλαμικού κόσμου ήδη από τη δεκαετία του ‘80 και έπειτα έχουν κατακτήσει ποσοστά αλφαβητισμού που είναι ανάλογα με αυτά της Ευρώπης, δηλαδή ποσοστά της τάξης του 85-90 τοις εκατό. Ιδιαίτερα σε χώρες που δεν υπάρχει αυταρχικό κράτος υπάρχει είτε πλήρης ακαδημαϊκή ελευθερία όπως στον Λίβανο είτε σχετική όπως στην Τυνησία ή στην Ιορδανία. Επομένως, η συζήτηση δεν πρέπει να σχετίζεται με το Ισλάμ αλλά με τα καθεστώτα και το επίπεδο αυταρχισμού τους είτε αυτά είναι ρεπουμπλικανικά είτε μοναρχικά.
